EMMA, CONNOSCO
Foi o frío de As fauces feroces quen trouxo a Emma Pedreira ao Papalibros de Adultos onte pola tarde. Pero deixounos quentiño o corazón. Deixounos a súa frescura, que nada tiña que ver coa xeada de fóra.
...ou a calquera.
COS MAIORES
Tras a lectura de Arrugas , de PACO ROCA e para rematar o trimestre, o Papalibros Xuvenil fixo unha visita á residencia de maiores da vila . Da man de Ana Parga , a súa directora, puidemos coñecer as súas instalacións e servizos e achegarnos á vida diaria dos residentes.
O club de prensa representado esta vez por Nerea Novo e Lúa Varela realizou unha entrevista moi completa, tanto a Ana coma a algunha residentes e achegounos estas fotografías da visita.
Arranca o Papalibros para o alumnado con Chamádeme Simbad, de Francisco Castro (Club Benxamín) e Arrugas, de Paco Roca ( Club Xuvenil), dúas obras que abordan o mesmo tema: o alzheimer. Porque no mar do esquecemento hai mariños que navegan en barquiñas de papel que despois poden poñer de monteira. Coma se fose o mundo.
Por iso ninguén naufraga no olvido mentres haxa alguén que nos recorde. Así comezou o noso alumnado esta lectura, adozando un recreo cunha lambetada arredor dun faro azul. Case coma no mar.
Onte tivemos a nosa última sesión de Papalibros adultas con Xesús Fraga, arredor do seu libro Virtudes (e misterios). Por ser unha ocasión especial, celebramos esta sesión no restaurante Recuncho do Convento, no centro histórico de Melide, en lugar da nosa biblioteca Xaquín Yebra. e xuntámonos Papalibros de anos atrás e máis xentes de Melide, como o noso poeta Antom Laia, mestre de Xesús en Betanzos.
Virtudes (e misterios), libro multipremiado e un dos máis lidos en galego no que vai de ano, cóntanos, sen elementos de ficción, a historia dunha familia marcada pola emigración. Unha historia de xente humilde que loita por sobrevivir e vivir con dignidade, na que as protagonistas son mulleres afoutas: Virtudes, a avoa, a matricarca que ocupa o centro da portada e do libro, que marcha a Londres e se converte na provedora da familia; a bisavoa Elena, que queda na retagarda coidando as netas; Isabel, a nai, que xunto con súa nai asume o papel de cabeza de familia e, cando é necesario, reúnese xon ela en Londres. Unha historia de homes ausentes, pero tamén de homes bos que aprenden roles diferentes aos que lles ensinaron.
Xesús falounos do proceso creativo do libro e da súa estrutura. Comeza presentándonos a súa avoa, xa afianzada en Londres, e a si mesmo como adolescente que pasa os veráns con ela. Paseniñamente vai desenvolvendo o nobelo e retrocedemos no tempo a unha Galicia, un Betanzos de postguerra e miseria que obriga ás súas xentes a buscar recursos fóra. A memoria familiar deste relato ten o poder de evocar as propias historias que todos temos de emigración, empatizamos cos personaxes porque vemos neles a membros das nosas propias familias.
Virtudes (e misterios) aborda algo case intrínseco á nosa cultura como é a emigración. É un relato necesario porque dá voz a unha xeración que coa súa capacidade de sacrificio abriu camiños e procurou o progreso e benestar dos que viñemos detrás. É un relato que case ten un cariz épico, porque converte en heroínas a mulleres que non reunían os perfís que ata agora considerabamos "novelables" e que consolida o potencial litetario das vivencias íntimas e da memoria familiar.
Cando chegamos a praza de Cervantes, aproveitamos a exposición que tiñan de libros de ocasión, para aprovisionarnos de libros a bo prezo, polo xeral edicións antigas. Ao entrar na libraría, Pablo, libreiro habitual, convidounos a subir ao último andar, onde María explicounos o laborioso proceso de encadernación de libros antigos. Un fermoso traballo cento por cento artesanal.
Fixemos tamén unha fotografía coa magnífica colección de libros antigos, algúns deles restaurados por María.
Ao baixar, Pablo contounos anécdotas da praza de Cervantes, como nela tiveron lugar execucións da Inquisición, que edificios había antigamente ou como era o lugar onde se facían os pregóns e de aí o nome de Preguntoiro dunha das rúas que baixa. Un visita que, sen dúbida repetiremos.
Hoxe tivemos a despedida de Club de Lectura de Benxamíns e Xuvenís e Club de Ciencias cun xantar compartido a mediodía, como sempre, e cunha invitada moi especial, Nanda Cabaleiro, que foi profesora de debuxo no ciclo de madeira do IES de Melide.
Nanda é unha apaixoada do debuxo e comezou o obradoiro contándonos como comezou a debuxar e todas as cousas boas que o debuxo aporta á súa vida. Forma parte do colectivo Compostela Ilustrada, debuxou xardíns de Compostela xunto con outras tres ilustradoras, creando o libro Natureza no km 0. Ilustrou tamén o libro 7 herbas máxicas, de Rosalía Bermúdez.
Falounos tamén das prantas do seu último libro e das súas propiedades e pasamos xa a acción. Cunhas instrucións básicas, puxémonos a debuxar primeiro a lapis, logo a rotulador e finalmente a acuarela. Nestas dúas horas debuxamos varias plantiñas como romeu ou o ourego.
Finalmente fixémonos fotografías cos nosos debuxos e despedimos o Club de lectura ata o curso que vén.
O pasado mércores, 4 de maio, tivemos a sorte de ter con nós a Xosé de Cea para comentar a súa última publicación, En terra rara, lectura dos Clubs de benxamíns e xuvenil nestes últimos meses.
O seu argumento resultounos xa atractivo de entrada: Xo, unha moza gandeira de 17 anos, declárase en folga de fame para defender a casa e as terras da súa familia dun proxecto co que unha compaٌñía canadense pretende extraer terras raras, un grupo de minerais moi cotizados polo seu amplo uso en novas tecnoloxías e na mal chamada transicción verde. A través dos vídeos que colga en Instagram coñeceremos o seu mundo, vemos a súa evolución, e vemos a súa loita contra un Goliat que non só é a compañía mineira, senón os medios, os políticos e ata os seus propios veciños.
Xosé comentounos a xénese do libro, como se lle ocorrera a idea a partir dunha proposta para un guión cinematográfico. Explicounos a imaxe da portada, un debuxo de P. Panduriño a partir dunha fotografía de Asunción das Encrobas, muller que xunto coas súas veciñas se enfrontou á garda civil cando Fenosa quixo construír nas súas terras un encoro en 1977. Descubriunos, tamén, todos os significados que encerra o título: as terras raras que son o reclamo da compañía mineira, a terra rara que pode ser a adolescencia que vive Xo ou o "enterrar á rara" que fai unha comunidade cando alguén se atreve a alzar a voz e a defender algo diferente do diñeiro fácil.
A nós do libro gustounos moito o empoderamento das mulleres, elas son as que moven o mundo: Xo loitando contra un xigante, a súa nai turrando dunha casa e dunha explotación gandeira, Camiño, unha bióloga apaixoada que se adentra no profundo dos bosques para descubrir especies autóctonas a piques de extinguirse ou Antía, a médica que trata a Xo cunha empatía que lle devolve a seguridade.
Ademais, podemos ver En terra rara como unha novela de aprendizaxe. Xo, a punto de cumprir os dezaoito anos, consegue coa súa decisión gañar a maioría de idade, non só física, senón tamén moral. A súa protesta é unha proba iniciática, coma as que en outras sociedades se lles esixía aos varóns para ser admitidos no mundo dos adultos. Xo, ademais de conseguir esa maioría de idade plena, é unha heroína que logra unha fazaña porque consegue un obxectivo, pero que tamén se coñecerá mellor a si mesma e comprederá mellor o mundo no que vive.
Pero por riba de todo, o que nos transmitiu Xosé de Cea é a necesidade de defender a nosa terra da barbarie que pretende destruír o noso enterno por unha présa de cartos, que son pan para hoxe e fame para mañá. A necesidade, tamén, de defender e preservar o noso para non esquecer quen somos.
Lola formaba parte do club de lectura de adultos dende hai varios anos. Lola fora mestra, incluso dalgunha Papalibros adulta, os libros eran parte da súa vida. Lola irradiaba paixón pola lectura, pero tamén irradiaba paz e paixón pola vida, que é do que falan os libros.
Mentres tivo saúde non faltou a ningunha xuntanza, está en todas as nosas fotos, non quería perder ningunha oportunidade de compartir todo aquilo que os libros lle transmitían, tanto con nós como coas escritoras e escritores convidados. Era a máis veterana do grupo, pero apuntábase a un bombardeo, mesmo non faltou ao encontro con Xabier Quiroga na Ribeira Sacra, con andaina incluída.
Para todos nós foi unha sorte atopar a Lola, poder disfrutar do seu agarimo, das súas palabras e da dozura da súa mirada. Era imposible non querela. Dalgún xeito Lola seguirá presente en nós nos libros que leamos. A ela lle dedicaremos a nosa próxima xuntanza en xaneiro, cando comentemos Martes con mi viejo profesor, de Mitch Albom, un libro que nos ensina a aceptar a morte.
Ata sempre, Lola, que a terra te sexa leve.
A primeira en estrear esta nova tempada de carnés foi Eva Vázquez Castro, que sempre presenta un resumos impecables e moi ben redactados das súa lecturas. Parabéns, Eva!
Por fin arricamos este novo curso, desta vez un pouco máis tarde do habitual, pero con moitas ganas, sobre todo no club de benxamíns, no que tivemso que facer dous grupos que pasan dos 20 rapaces e rapazas cada un. Como novidade, este curso contamos coa axuda e bo facer de Sylvia Cea, profe de lingua galega, e Cristina Conde, profe de lingua española, antiga alumna do IES de Melide e, sobre todo, antiga Papalibros. Neste club imos facer lecturas compartidas, e comezamos cuns relatos de medo de Anxel Fole, por coincidir as nosas reunións nas datas do Samaín.
No club de xuvenil temos menos alumnado, apenas un grupiño de dez persoas, pero xa lectoras e lectores maduros. Comezamos coa lectura de Antología, de K. Otomo, un clásico do manga que nos entusiasmou.
No club de adultos estamos arredor de 15 persoas entre nais de exlamn@s, ex-alumn@s, profes, exprofes... Comentamos as lecturas que limos durante este verán: As malas mulleres, un marabilloso relato de Marilar Alexandre que nos dá a coñecer a situación da muller nos cárceres do século XIX e o labor de Concepción Arenal e Juana de Vega. Outro libro que limos foi Nus, de Manuel Gago, unha semi-ficción ambientada na Galicia dos anos 80 do século XX que ve xurdir o movemento nudista nos comezos do seu goberno autónómico e que non nos decepcionou, como as anteriores obras deste autor.
Agardamos poder facer reunións presenciais todo o curso e poder disfrutar dun montón de encontros e lecturas.
 |
Despois dun curso terrible sen poder xuntarnos fisicamente, sempre separados por grupos, por fin retomamos as nosas reunións presenciais, a provietando o bo tempo.
Agora en maio estamos a facer lecturas compartidas. En 1º de ESO estamos a ler Morning Star de X. Miranda e en 2º de ESO e con 3º e 4º leremos fragmentos de Nada de Carmen Laforet.
Contamos con moitísimo alumnado en 1º de ESO, máis de 30 lectores que fan que teñamos que desdobrar as nosas reunións en dosu grupos. Agardamos que o curso que vén continúen todas e todos estes lectores coa todas as ganas que xa demostraron neste curso, a pesares das dificultades.
Un dos nosos Papalibros de 2º de ESO, Jesús J. Vicente Peris, fixo un fermoso poemiña sobre a lectura, case a modo de haiku, e compartiuno con todos nós na biblioteca.
O broche de ouro da semana foi o recitado de Os Pinos, o famoso poema de Eduardo Pondal que serviu de letra ao noso himno galego, ao tempo que Lola Corzo o interpretaba en lingua de signos, mentres sonaba a versión interpretada por Lucía Pérez. Pura poesía.
O mércores 21 de outubro tamén foi o día no que o club de adultos reanudou a súa actividade. Debido as condicións sanitarias tamén tivemos que facer dúas quendas no club de adultos, porque somos un grupo numeroso que supera as 20 persoas. A seguinte quenda de xuntanza, que tería lugar o luns 26 de outubro na non puido levarse a cabo por orde da inspección educativa, tal como explicamos máis abaixo.
Aproveitamos o verán para ler a Blanco Amor, Xente ao Lonxe e A Esmorga, que eran obras fáciles de conseguir para case todas as papalibros adultas en tempos de semiconfinamento. Nesta única sesión que poidemos celebrar con dez persoas contamos tamén coa compaña de Paco Veiga, que nos aportou datos interesantes que nos axudaron a enteder mellor a obra de Blanco Amor.
Ambas obras desenvólvense na Auria de principios de século XX, o Ourense natal de Blanco Amor. Resulta abraiante o coñecemento exhaustivo da vila e da lingua das clases populares que amosa na Esmorga para unha persoa que levaba tantos anos na Arxentina afastado do seu país. Cibrán o Castizo narra ante un xuíz unha xornada de troula na compaña de Xan, o Bocas, e Aladio, o Milhomes, que como na traxedia grega vai reunindo todos os ingredientes para un final fatídico. Os personaxes van facendo a súa odisea polas rúas e tabernas de Auria baixo unha choiva persistente que non dá opción a que os personaxes escapen que da fatalidade, que culmina no Campo das Bestas, o basureiro da cidade, a modo de descenso aos infernos, lugar común da literatura clásica. Un relato cunha importante carga de crítica social, de denuncia dos abusos das forzas da orde, da inutilidade da xustiza, da prepotencia das clases poderosas e unha chamada de atención a diferente condición sexual de algúns, construído cunha técnica narrativa innovadora e revolucionaria no seu momento.
Xente o lonxe ofrécenos unha visión coral do Ourense de principios de século no contexto da loita do movemento obreiro. Entre os personaxes destaca como líder natural Aser, o loitador xusto, coherente e honesto, que se entrega á causa obreira, o pai do narrador, pero son realmente as mulleres os personaxes máis completos e os que moven a acción, como Evanxelina, filla de Aser, herdará os seus ideais e continuará a súa loita ou a señora Andrea, un misterioso e case máxico personaxe é quen de axudar outras mulleres sacundido o poder patriarcal e facendo xustiza á súa maneira. A diferenza dos personaxes da Esmorga, os personaxes de Xente a o lonxe son quen de construír un futuro xuntos, a pesares de estar oprimidos.
Se melloran as cousas, na preimavera faremos en Ourense o roteiro da Esmorga e faremos por visitar o belén de Baltar, na Praza de San Cosme e Damián, en plena ruta da Esmorga, que tan ben retrata a eses xentes de Auria das que fala Blanco Amor.
Aínda coas máscaras, coas restriccións e coa distancia foi unha alegría poder xuntarnos fisicamente. A próxima quedada será por vídeo-conferencia para falar da nosa próxima lectura Del color de la leche, de Nell Leyshon. Oxalá poidamos recuperar a normalidade e volver neste curso ás nosas reunións de antes. Mentres, seguimos en contacto a través dese fío máxico que son os libros.
As ganas de ler e xuntarnos son tantas que non hai virus que poda cas e cos Papalibros. Esta semana comezamos a activar os nosos clubs de lectura, que este curso serán máis por mor das condicións sanitarias que estamos a vivir.
Este mércores 21 de outubro comezamos por 1º de ESO, onde tivemos que facer dos grupos porque temos case 40 Papalibros!!! Nesta volta tocoulles aos de 1º A e D.
Despois de xantar, seguindo estritamente o protocolo COVID, e xogar un pedaciño comezamos co noso primeiro libro, o cómic Soy una matagigantes, de Joe Kelly e Ken Niimura. Se cadra este non é un libro fácila para comezar en 1º de ESO, pero xa houbo varias rapazas e rapaces que foron quen de entender un pouco a historia que se nos conta, unha historia dunha rapaza bastante rara, Barbara Thorson, que ten un martelos para matar xigantes, ten algúns problemas na escola e parece que na súa casa hai algo raro.
As rapazas e rapaces de 1º de ESO non saben como era antes a biblioteca Xaquín Yebra. Para os que xa levamos un tempo aquí e vimos a evolución da nosa biblioteca ata convertirse nun espazo cálido e acolledor, fáisenos duro vernos así, tan separados, cando sempre adoitabamos arrexuntarnos todos arredor de dúas mesas unidas. Tamén é moi moi raro ver a biblioteca colocada como un aula... pero na situación na que vivimos non nos queda outro remedio.
Aos dous días desta reunión, comunicóusenos que debido ao nivel 2 no que se atopa a provincia da Coruña, non poderemos facer este tipo de xuntanzas ata que melloren as condicións sanitarias. Mentres tanto, aproveitaremos para ir organizando o resto de grupos para cando poidamos volver xuntarnos. E por suposto aproveitaremos para ir lendo moitos libros na casa e nos recreos!
 |
| Pila de libros de Noa Varela Pardo, de 4º de ESO |
 |
| Lúa Varela Pardo, de 1º de ESO con algúns dos seus libros favoritos |
 |
| Icía García Carregal, de 3º de ESO xuntou un montón novelas e os seus mangas favoritos |
 |
| Carmen Vicente, de 3º de ESO, escolleu A todos los chicos de los que me enamoré de Jenny Han |
 |
| María Fuciños, de 2º de BAC, De catro a catro, de Manuel Antonio, todo un clásico da poesía galega na preciosa edición de El Patito Editorial, ilustrado por Pablo Otero |
A pesar da súa miseria, Ticho cría nos contos de fadas. Decotío, a esperanza dos pobres ten forma de milagre, de maná caído do ceo, de fada madriña que che vén sacar das leas a golpe de variña máixica. Así e todo, crendo como cría nos contos de fadas, Ticho quedou de pedra cando topou cun trasno na mina de carbón na que traballaba.
Leo para que me aloumiñen, leo para que me conmovan, leo para que me recorden a graza, a beleza e o amor, pero tamén a dor e a pena. E todas estas cousas importan. Todas son leccións útiles.Agora só falta que veñades por ela e a levedes chea de libros para ler neste verán.
